ΣτΕ
Ολ.1890/2019 (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΠΕΡΙΛΗΨΗ)
Πρόεδρος:
Ε. Σαρπ
Εισηγητής:
Α. Καλογεροπούλου
Θέμα:
Επανυπολογισμός
επικουρικών συντάξεων – κρατική
χρηματοδότηση στις επικουρικές συντάξεις
– αναλογιστική μελέτη στις επικουρικές
συντάξεις – καθορισμός ορίου επικουρικών
συντάξεων σε σχέση με την κύρια σύνταξη
Με
την 1890/2019 απόφαση της Ολομέλειας,
ακυρώθηκε η οικ. 25909/470/7.6.2016 απόφαση του
Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης
και Κοινωνικής Αλληλεγγύης “Αναπροσαρμογή
καταβαλλόμενων συντάξεων του Ενιαίου
Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης”
(Β΄1605/7.6.2016, διόρθωση σφάλματος Β΄
1623/8.6.2016). Ειδικότερα:
Α.
Κρίθηκε, κατά πλειοψηφία, ότι, στο πλαίσιο
της επιχειρούμενης με το ν. 4387/2016
ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, αιτιολογείται
επαρκώς η επιλογή, κατ’ εφαρμογή του
άρθρου 96 παρ. 4 του ν. 4387/2016 και της οικ.
25909/470/7.6.2016 αποφάσεως του Υφυπουργού
Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και
Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ως βάσης
επανυπολογισμού των επικουρικών
συντάξεων που καταβάλλονταν στους ήδη
συνταξιούχους κατά τη δημοσίευση του
ν. 4387/2016, του ύψους στο οποίο οι συντάξεις
αυτές είχαν διαμορφωθεί στις 31.12.2014,
δηλαδή με τις επελθούσες και κριθείσες
ως αντισυνταγματικές με τις 2287-2288/2015
αποφάσεις της Ολομέλειας του Δικαστηρίου
περικοπές των ν. 4051/2012 και 4093/2012.
Ειδικότερα,
ως προς το ζήτημα αυτό, έγιναν δεκτά,
κατά πλειοψηφία, τα ακόλουθα: Με τις
ρυθμίσεις, που αφορούν τον επανυπολογισμό
των ήδη καταβαλλόμενων κατά την έναρξη
ισχύος του ν. 4387/2016 κύριων και επικουρικών
συντάξεων (όσο αφορά τις κύριες συντάξεις
βλ. άρθρα 14 και 33 του ν. 4387/2016 και κ.υ.α.
26083/887/7.6.2016, Β’ 1605 και όσο αφορά τις
επικουρικές βλ. άρθρο 96 παρ. 4 του ν.
4387/2016 και την προσβαλλόμενη απόφαση),
για τον οποίο λαμβάνεται υπόψη ως βάση,
και στις δύο περιπτώσεις, το ύψος των
συντάξεων, κύριων και επικουρικών
αντίστοιχα, όπως είχαν διαμορφωθεί στις
31.12.2014, δηλαδή με τις επελθούσες και
κριθείσες ως αντισυνταγματικές με τις
2287-2288/2015 αποφάσεις της Ολομέλειας του
Δικαστηρίου περικοπές των ν. 4051/2012 και
4093/2012, ο νομοθέτης επιρρίπτει το βάρος
του στόχου εξασφαλίσεως της βιωσιμότητας
του ασφαλιστικού συστήματος όχι μόνον
στους ασφαλισμένους και στους νέους
συνταξιούχους, αλλά και στους παλαιούς
συνταξιούχους, επιφέροντας με τον τρόπο
αυτό -ουσιαστικά- νέες περικοπές στις
συγκεκριμένες συντάξεις, κύριες και
επικουρικές, αντίστοιχες σε ύψος προς
εκείνες που είχαν επέλθει με τους ν.
4051/2012 και 4093/2012 και είχαν κριθεί, κατά
τα ανωτέρω, αντισυνταγματικές,
υλοποιώντας, παράλληλα, τη δέσμευση που
η Ελληνική Κυβέρνηση ανέλαβε στο πλαίσιο
του Μνημονίου του ΕΜΣ για υιοθέτηση
πολιτικών που αντισταθμίζουν τις
δημοσιονομικές επιπτώσεις της ως άνω
αποφάσεως. Ενόψει των ανωτέρω, αλλά και
των αιτίων που αναφέρονται στην
αιτιολογική έκθεση του νόμου και θέτουν
σε διακινδύνευση τη βιωσιμότητα του
ασφαλιστικού συστήματος, αιτιολογείται
κατ’ αρχήν, τόσο, γενικώς, η ανάγκη
μεταρρυθμίσεως του υφισταμένου
ασφαλιστικού συστήματος, η οποία δεν
κωλύεται από την υποχρέωση συμμορφώσεως
στις προαναφερόμενες 2287, 2288/2015 αποφάσεις
της Ολομελείας του Συμβουλίου της
Επικρατείας, όσο και, ειδικώς, ο
επανυπολογισμός των συντάξεων των ήδη
συνταξιούχων, ώστε να επωμισθούν και
αυτοί και όχι μόνον οι νέοι συνταξιούχοι
και οι νυν ασφαλισμένοι το βάρος της
επιχειρούμενης μεταρρυθμίσεως, για
λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης και
διαγενεακής ισότητας και αλληλεγγύης∙
δεδομένου ότι και αυτοί ωφελούνται
εξ ίσου από την επιδιωκόμενη, με την
επιχειρούμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση,
διασφάλιση της βιωσιμότητας του
ασφαλιστικού συστήματος, τη διατήρηση
δηλαδή της ικανότητάς του να χορηγεί
συντάξεις στους υφιστάμενους και στους
μελλοντικούς συνταξιούχους. Εξάλλου,
ο νομοθέτης δεν εκωλύετο από τις
2287-2288/2015 αποφάσεις της Ολομελείας να
προβεί σε νέες ρυθμίσεις ως προς το ύψος
των συντάξεων ή ακόμη και να επαναθεσπίσει
τις κριθείσες ως αντισυνταγματικές
περικοπές, εφόσον ελάμβανε υπόψη τα
κριτήρια και ικανοποιούσε τις απαιτήσεις
που έθεσε με τις ανωτέρω αποφάσεις του
το Δικαστήριο κατόπιν ερμηνείας των
μνημονευθεισών συνταγματικών διατάξεων,
είτε, ακόμη, διατηρώντας τη σχετική προς
τούτο ευχέρειά του, να προβεί στη θέσπιση
νέου ασφαλιστικού συστήματος, στο
πλαίσιο του οποίου, εφόσον επέλεγε να
υιοθετήσει εκ νέου τις ανωτέρω κριθείσες
ως αντισυνταγματικές περικοπές των
συντάξεων κατά τον επανυπολογισμό της
συντάξεως των παλαιών συνταξιούχων,
όπως και έπραξε, υπεχρεούτο να αιτιολογήσει
ειδικώς τον λόγο για τον οποίο ήταν
τούτο αναγκαίο ενόψει της επιχειρούμενης
συνολικής μεταρρυθμίσεως του συστήματος
κοινωνικής ασφαλίσεως. Εν προκειμένω
δε, η επίμαχη ρύθμιση -η επιλογή δηλαδή
από το νομοθέτη, ως βάσεως επανυπολογισμού
της συντάξεως των παλαιών συνταξιούχων
όπως αυτή είχε διαμορφωθεί με τις κατά
τα ανωτέρω κριθείσες ως αντισυνταγματικές
περικοπές- η οποία δεν παρίσταται
μεμονωμένη, αλλά εντάσσεται σε ένα
ευρύτερο πλέγμα μέτρων του νέου ριζικώς
αναμορφωμένου ασφαλιστικού συστήματος
του ν. 4387/2016, με τα οποία δεν επέρχονται
απλώς οριζόντιες περικοπές προς
εξυπηρέτηση αμιγώς δημοσιονομικών
στόχων, όπως με τους προηγούμενους
νόμους, αλλά θεσπίζονται διαρθρωτικές
αλλαγές του συστήματος προς επίτευξη
του δημοσίου συμφέροντος σκοπού
διασφαλίσεως της βιωσιμότητας του
ασφαλιστικού συστήματος αιτιολογείται
επαρκώς, εκτιμωμένου και του συνολικού
δημοσιονομικού οφέλους της και της
ουσιαστικής συνεισφοράς της στη
συγκράτηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης
και, κατ’ επέκταση, στην επίτευξη -
βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα - του
επιδιωκόμενου στόχου της διατηρήσεως
της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού
συστήματος.
Δ.
Περαιτέρω, έγινε δεκτό κατά πλειοψηφία,
με την ίδια αιτιολογία βάσει της οποίας
έγινε δεκτός με την 1889/2019 απόφαση της
Ολομέλειας όμοιος λόγος ακυρώσεως
προβληθείς με την αίτηση ακυρώσεως της
ΑΔΕΔΥ, ότι λόγω της ελλείψεως
αναλογιστικής μελέτης που να προκύπτει
ότι είχε εκπονηθεί πριν από την ψήφιση
του ν. 4387/2016 και που να τεκμηριώνει τη
βιωσιμότητα του κλάδου επικουρικής
ασφαλίσεως του ΕΤΕΑΕΠ, ενόψει των νέου
τρόπου υπολογισμού της
επικουρικής συντάξεως για το μέλλον
και του μηχανισμού εξισορροπήσεως των
ελλειμμάτων του ΕΤΕΑΕΠ που προβλέπονται
στο άρθρο 96 παρ. 1 του ν. 4387/2016, όπως ισχύει,
του επανυπολογισμού-αναπροσαρμογής
των ήδη καταβαλλόμενων κατά τη δημοσίευση
του εν λόγω νόμου συντάξεων που προβλέπεται
στο άρθρο 96 παρ. 4 αυτού, όπως ισχύει,
καθώς και της αυξήσεως των εισφορών
για την επικουρική σύνταξη κατά την
εξαετία 2016 έως 2022, που προβλέπεται
στο άρθρο 97 του νόμου, η διάταξη της παρ.
4 του άρθρου 96 του ν. 4387/2016, όπως ισχύει,
που αφορά στον επανυπολογισμό των ήδη
καταβαλλόμενων κατά τη δημοσίευση του
ν. 4387/2016 επικουρικών συντάξεων, την οποία
εφαρμόζει η προσβαλλόμενη οικ.
25909/470/7.6.2016 υπουργική απόφαση, είναι
αντισυνταγματική, η απόφαση δε αυτή, η
οποία εκδόθηκε κατ΄ εξουσιοδότηση της
παρ. 6 του άρθρου 96 του ως άνω νόμου, όπως
αυτή ήδη ισχύει, είναι ακυρωτέα στο
σύνολό της.
Ε.
Ακόμη, έγινε δεκτό, κατά πλειοψηφία, ότι
δεν είναι πρόσφορο το κριτήριο του ύψους
της καταβαλλόμενης κύριας σύνταξης,
που υιοθετείται, κατά τα οριζόμενα στα
άρθρα 96 παρ. 4 του ν. 4387/2016 και 6 της
προσβαλλόμενης οικ. 25909/470/7.6.2016 απόφασης
του Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής
Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης,
για την αναπροσαρμογή των επικουρικών
συντάξεων, δεδομένου ότι για κάθε μια
από τις ανωτέρω συντάξεις έχουν καταβληθεί
υποχρεωτικώς από τους ασφαλισμένους
αυτοτελείς εισφορές. Δεν καθιστά δε
πρόσφορο το ως άνω κριτήριο το γεγονός
ότι η αξίωση του συνταξιούχου έναντι
του Κράτους για τη χορήγηση σε αυτόν
συνταξιοδοτικής παροχής, η οποία να του
επιτρέπει να ζει σε επίπεδο που να μην
αφίσταται ουσιωδώς από τις αντίστοιχες
συνθήκες του εργασιακού του βίου, αφορά
το σύνολο των χορηγούμενων σε αυτόν
συντάξεων, δηλαδή το άθροισμα κύριας
και επικουρικής συντάξεως. Περαιτέρω,
δεν είναι συνταγματικά ανεκτό,
συνταξιούχοι, ύστερα από τον κατά τα ως
άνω επανυπολογισμό και αναπροσαρμογή
της επικουρικής τους συντάξεως, να
λαμβάνουν, τελικώς, υπό τις αυτές
προϋποθέσεις, επικουρική σύνταξη
χαμηλότερου ύψους από συνταξιούχους,
που έχουν συνταξιοδοτηθεί από το ίδιο
με αυτούς –ήδη ενταχθέν στο ΕΤΕΑΕΠ–
ταμείο/τομέα/κλάδο επικουρικής ασφαλίσεως
και έχουν καταβάλει εισφορές ίδιου ή
χαμηλότερου ύψους, εκ μόνου του λόγου
ότι οι τελευταίοι λαμβάνουν κύρια
σύνταξη χαμηλότερου ύψους και, εξ αυτού
του λόγου, προστατεύονται από το
προβλεπόμενο στα άρθρα 96 παρ. 4 του ν.
4387/2016 και 6 της προσβαλλόμενης αποφάσεως
όριο του ποσού των 1.300 ευρώ, του οποίου
δεν επιτρέπεται να υπολείπεται, μετά
την αναπροσαρμογή της επικουρικής
συντάξεως, το άθροισμα της καταβαλλόμενης
σε αυτούς κύριας και επικουρικής
συντάξεως. Στις ως άνω περιπτώσεις, η
αναπροσαρμογή της επικουρικής συντάξεως,
κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 96 παρ. 4 του
ν. 4387/2016 και 6 της προσβαλλόμενης αποφάσεως,
αντίκειται στα άρθρα 4 παρ. 1 και 5 και 22
παρ. 5 του Συντάγματος. Δεν προκύπτει
δε ούτε από την αιτιολογική έκθεση ούτε
από τα λοιπά στοιχεία που συνοδεύουν
το νόμο, πέραν των όσων αναφέρονται στην
αιτιολογική έκθεση για την προστασία
των μεσαίων και χαμηλότερων συντάξεων,
οι συγκεκριμένοι λόγοι για τους οποίους
ο νομοθέτης επέλεξε ως κριτήριο για την
αναπροσαρμογή των καταβαλλόμενων κατά
την έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016 επικουρικών
συντάξεων το άθροισμα της πριν από το
νόμο καταβαλλόμενης κύριας συντάξεως,
με την μετά το νόμο επικουρική σύνταξη
να ανέρχεται ειδικώς στο ποσό των 1300
ευρώ. Η συνταγματικότητα δε ή μη της
ανωτέρω ρυθμίσεως σε σχέση με την
παραβίαση ή όχι της αρχής της ισότητας
και της αρχής της ανταποδοτικότητας
δεν μπορεί σε καμμία περίπτωση να
συναρτάται με το ποσοστό (αν
αυτό είναι υψηλό ή χαμηλό) των συνταξιούχων,
οι οποίοι θίγονται από τη ρύθμιση αυτή,
από το ποσοστό, δηλαδή, των συνταξιούχων
των οποίων οι επικουρικές συντάξεις
μειώνονται ύστερα από την εφαρμογή της
συγκεκριμένης ρυθμίσεως.
Ζ)
Τέλος, η Ολομέλεια, έκρινε κατά πλειοψηφία,
με όμοια αιτιολογία με αυτήν που υιοθέτησε
στην 1889/2019 απόφαση επί της αίτησης
ακυρώσεως της ΑΔΕΔΥ, ότι τα αποτελέσματα
της ακυρώσεως της οικ. 25909/470/7.6.2016 απόφασης
Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης
και Κοινωνικής Αλληλεγγύης πρέπει
επέλθουν από την δημοσίευση της 1890/2019
αποφάσεως.
